छापामा राजोपाध्याय: ३८३ वर्ष पुरानो कार्तिक नाच आजदेखि

 

३८३ वर्ष पुरानो कार्तिक नाच आजदेखि

 २१ कार्तिक, ०५:१९

2Shares

ललितपुर- तीन सय त्रियासी वर्षदेखि चलेको कार्तिक नाच आजदेखि सुरु हुनेभएको छ । पाटन दरबार क्षेत्रको कार्तिक डबलीमा आजदेखि कार्तिक नाच सञ्चालन हुन लागेको कार्तिक नाच संरक्षण समितिका अध्यक्ष तथा कलाकार किरण चित्रकारले जानकारी दिनुभयो ।

यो नाच भगवान विष्णुका १७ कथासँग जोडिएको मान्यता छ । “यही कातिक ३० गतेसम्म सञ्चालन हुने नाचमा हरेक दिन फरक–फरक कथामा आधारित रहेर लिला अनुसारका नाच देखाइन्छ ।

यो नाच मल्लकालीन राजा सिद्धिनरसिंह मल्लले सुरु गरेदेखि हरेक कात्तिक महिनामा चल्दै आएको छ । सिद्धिनरसिंह मल्लले देश र जनताको कल्याणार्थ ‘कार्तिक नाच’ चलाएको जनविश्वास छ”, अध्यक्ष चित्रकारले बताउनुभयो ।

नेपाल संवत् ७६१ अर्थात् विसं १६९७ मा ‘कात्तिक नाच’को प्रारम्भ भएको इतिहासमा उल्लेख छ । यसको प्रमुख विशेषता हरेक दिन फरक–फरक कथामा आधारित रहेर नाच देखाउनु हो ।

मल्लकालीन राजा सिद्धिनरसिंहले ललितपुरका जनतालाई भय र त्रासमुक्त गर्न यो नाच देखाउन थालेको मान्यता छ । यस नाचका सर्जक, स्रष्टा एवं प्रवर्तक सिद्धिनर सिंहका शिक्षागुरु पण्डित हरिवंश उपाध्याय र दीक्षागुरु विश्वनाथ उपाध्याय भएको उल्लेख छ ।

यो नाच सुरुमा पाँच दिन प्रदर्शन भएको थियो । सिद्धिनरसिंहका छोरा श्रीनिवास मल्लले ‘बाथःप्याखँ’ अर्थात् ‘लोक नाटक’, ‘सुदामा प्याखँ’ र ‘सुरदास प्याखँ’ थपेर यसलाई १५ दिन पुर्‍याए भनिन्छ । अहिले यसको विशेषता बुझेको कलाकार र नाच सञ्चालनका लागि आर्थिक अभावमा १० दिनमा मात्रै सीमित गरिएको चित्रकारको भनाइ छ ।

यो नाच नेपालको अमूर्त सम्पदा र परम्परागत संस्कृति भएकाले हालसम्म नरोकिएको अध्यक्ष चित्रकारले बताउनुभयो । “कार्तिक नाच धार्मिक र तान्त्रिक महत्वसँग पनि जोडिएको छ । यसलाई नेवार समुदायमा समावेशी नाचका रूपमा पनि लिइन्छ । जुन जातीय सद्भाव कायम राख्ने माध्यम बनेको छ”, उहाँले भन्नुभयो ।

मल्लकालीन समयमा कात्तिक नाचमा मैथिली भाषामा संवाद गरिन्थ्यो । मैथिली भाषा नेवार समुदायमा नबुझिने भएकाले पछिल्लो समय नेपाल भाषामा उल्था गर्न थालिएको हो ।

यो नाच संसारकै सबैभन्दा लामो नाट्य महोत्सवका रूपमा चिनिएको नाच प्रचारप्रसार समितिका संयोजक कलाकार सञ्जय शर्मा राजोपाध्यायको भनाइ छ ।

“सत्ताइस दिनसम्म कात्तिक नाच सञ्चालन हुने भएकाले संसारको सबैभन्दा लामो नाट्य महोत्सव भएको इतिहासमा पनि उल्लेख छ, तर हाल यस नाचलाई दस दिनमा खुम्च्याइएको छ । विसं २००७ को जनक्रान्तिपछि यो नाटकलाई केही दिनमा खुम्च्याइयो । विसं २००८ देखि २०३७ सालसम्म दुई दिन मात्रै देखाइयो । यी दुई दिनमा वराह र नरसिंह अवतार देखाइन्थ्यो”, राजोपाध्यायले भन्नुभयो ।

कात्तिक नाच प्रबन्ध समिति गठन भएपछि विसं २०३८ देखि २०६९ सम्म प्रत्येक वर्ष आठ दिन नाच प्रदर्शन भएको राजोपाध्याय बताउनुहुन्छ । “विसं २०७० मा दुई दिन वस्त्रहरण र बौद्ध लीला थपेर १० दिन र विसं २०७१ देखि २०७६ सम्म १२ दिन सञ्चालन भएको थियो ।

विसं २०७७ सालमा कोभिड महामारीका कारण दुई दिन मात्रै नाच देखाइएको थियो । यस वर्ष दस दिन देखाइदैछ, २००६ सालयता २७ दिन नै नाच हुन सकेको छैन । सबै २७ दिन गर्न एक वर्ष समय खर्चिनुपर्छ । नाचका लागि अभ्यासमा धेरै समय लाग्छ”, उहाँले भन्नुभयो ।

लामो समय नाच देखाउन आर्थिक अभाव हुने कलाकार राजोपाध्यायको भनाइ छ । “एउटा नाच देखाउन कम्तीमा २० जना कलाकार चाहिन्छ । हामीले कात्तिक नाचलाई जगेर्ना मात्रै गर्न खोजेका हौँ । यसलाई एक महिनासम्म सञ्चालन गर्न सकिने अवस्था तत्काल छैन । कतैबाट आर्थिक सहयोग भए २७ दिनसम्म पनि गर्न सकिन्छ”, उहाँले भन्नुभयो ।

कलाकारहरुले व्यावसायिक रुपले यस क्षेत्रमा समय दिन नसकेका कारण कार्तिक नाच देखाउन पनि समस्या भएको उहाँको भनाइ छ । “कलाकारलाई उचित पारिश्रमिक दिन नसकिएको अवस्था छ, कलाकारहरु विदेश पलायन हुँदै जाने समस्याका साथै नयाँ पुस्तामा भाषागत समस्या बढ्दै गइरहेको छ भने अर्कोतर्फ सरकारी पक्षबाट समेत यसका लागि पर्याप्त सहयोग प्राप्त हुन सकेको छैन”, उहाँ भन्नुहुन्छ ।

नाच संरक्षण समितिले नाचलाई निरन्तरता दिन संस्थागत रुपमा रु दस करोडको अक्षयकोष स्थापना, कलाकारलाई व्यावसायिक रुपमा अगाडि बढाउने र नयाँ पुस्तालाई भाषागत रुपमा सबल बनाउन प्रशिक्षण दिने लक्ष्य लिएको छ । साथै कलाकारलाई पढ्नका लागि छात्रवृत्ति तथा स्वास्थ्य क्षेत्रमा बिमाको व्यवस्था गर्ने समेत रहेको समितिका अध्यक्ष किरण चित्रकारले बताउनुभयो ।

अक्षयकोष स्थापनाका लागि ललितपुर महानगरपालिकाले रु एक करोड, वडा नं १६ ले रु १० लाख गराइसकेको र वडा नं. ११ ले यसै वर्ष रु नौ लाख उपलब्ध गराउने भएको छ ।

नाच सञ्चालनका लागि महानगरको उद्योग पर्यटन तथा संरक्षण समितिले रु ३० लाख, वडा नं. १६ ले रु ५० हजार, वडा नं. १९ ले रु ७५ हजार, एनसेन फाउण्डेशनले रु दुई लाख र सम्झना ल्यावोरोटोरीले रु ५० हजार उपलब्ध गराउने कलाकार सञ्जय शर्मा राजोपाध्यायले जानकारी दिनुभयो ।

स्रोत: https://nepaltvonline.com/2024/11/127443/

PDF file: https://rajopadhyaya.free.resourcespace.com/?r=3507&k=2e7f4eb1c4

(Uploaded from Thini village, Jomsom, Mustang district, Gadaki Province, Nepal)

छापामा राजोपाध्याय : राष्ट्रिय संस्कृति नीति २०८१ को मस्यौदामा सार्वजनिक संवाद सम्पन्न

 

राष्ट्रिय संस्कृति नीति २०८१ को मस्यौदामा सार्वजनिक संवाद सम्पन्न

राष्ट्रिय संस्कृति नीति २०८१ को मस्यौदामा सार्वजनिक संवाद सम्पन्न

 September 18, 2024

२०८१ असोज २

नीति अनुसन्धान प्रतिष्ठान, नारायणहिटी

मौजुदा राष्ट्रिय संस्कृति नीति २०६७ लाई प्रतिस्थापन गर्न संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले तयार गरेको राष्ट्रिय संस्कृति नीति २०८१ को मस्यौदामा पृष्ठपोषण दिनको निम्ति नीति अनुसन्धान प्रतिष्ठानले संस्कृति सरोकारवालाहरूको सहभागितामा एक संवाद कार्यक्रमको आयोजना गर्‍यो। सो कार्यक्रममा प्राज्ञहरू, संस्कृतिविद्हरू, संस्कृति अभियानीहरू र विभिन्न निकाय र संघसंस्थाका अधिकारीहरू गरी ३९ जना व्यक्तिहरू सहभागी भएका थिए।

कार्यक्रमको प्रारम्भमा नीति अनुसन्धान प्रतिष्ठानका कार्यकारी अध्यक्षले स्वागत मन्तव्य राख्नुभयो भने प्रतिष्ठानका सह-अनुसन्धानकर्ता डा मनिता कुसीले संस्कृति नीति २०८१ को मस्यौदाको बारेमा सङ्क्षिप्त प्रस्तुति प्रस्तुत गर्नुभयो। त्यसपछि सहभागीहरूले आफ्ना विचारहरू व्यक्त गर्नुभयो र लिखित सुझाव पनि दिने प्रतिवद्धता जनाउनुभयो।

सहभागीहरूले राष्ट्रिय संस्कृति नीति २०८१ को मस्यौदाले धेरै विषयहरू समेटेकोमा खुसी व्यक्ति गर्नुहुँदै यसमा अझै पनि थप्नुपर्ने विषय र स्पष्ट पार्नुपर्ने विषयहरूको बारेमा सुझावहरू दिनुभयो। यस नीतिमा थप्नुपर्ने भनेर सुझाव दिइएका विषयहरूमा सम्पदा अपचलन, विवाद समाधानको वैकल्पिक संरचना, सम्पदामैत्री खरिद नियम, जीवित सङ्ग्रहालय, अनिवार्य अभिलेखन, राजनीतिमुक्त नियुक्ति, उमेर-समूह सचेत संस्कृति आदि रहेका थिए। नीतिमा स्पष्ट पारिनुपर्ने विषयहरूमा अन्तर्राष्ट्रिय र राष्ट्रिय मापदण्डको अन्तर, पुनर्प्राप्त गरिएका सम्पदाको पुनर्स्थापन, रैथाने वास्तुकला सहितको भवन निर्माण संहिता, निजी क्षेत्रको सहभागिता, संस्कृतिमैत्री विकास, संस्कृतीमैत्री प्रशासन, डिजिटल सङ्ग्रहालय, तीर्थ पर्यटन, अक्षयकोष, अमूर्त सांस्कृतिक सम्पदा सूचीकरण, संस्कृतिजन्य पारिभाषिक शब्दावली, सांस्कृतिक विशुद्धता र चलायमानशीलता, सांस्कृतिक रूपान्तरण, नेपाली वर्णमालाको अक्षुण्णता, विज्ञान वा जनस्वास्थ्य र संस्कृतिको अन्तरद्वन्द्व सम्बोधन लगायतका विषयहरू थिए।

संवाद कार्यक्रमलाई नीति अनुसन्धान प्रतिष्ठानका सह-अनुसन्धानकर्ता डा झमकुमार विश्वकर्माले सञ्चालन गर्नुभएको थियो।

उपस्थिति

आमन्त्रित सहभागीहरू

१.    डा. पशुपति न्यौपाने (उप-प्राध्यापक, नेपाली इतिहास, संस्कृति र पुरातत्व केन्द्रीय विभाग, त्रिभुवन विश्वविद्यालय)
२.    भिष्म बाँस्कोटा (पुरातत्व अधिकृत, संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालय)
३.    भवदत्त सापकोटा (उप-प्राध्यापक, ग्रामीण विकास विभाग, पाटन बहुमुखी क्याम्पस, त्रिभुवन विश्वविद्यालय)
४.    सेतेमान तामाङ (कार्यकारिणी सदस्य, आदिवासी जनजाती उत्थान राष्ट्रिय प्रतिष्ठान)
५.    चन्द्रकुमार राई हतुवाली (अध्यक्ष, सांस्कृतिक संस्थान)
६.    निष्णु थिङ (अनुसन्धानकर्ता)
७.    यादव लाल कायष्थ (संस्कृति अभियानी)
८.    रोमन महर्जन (संस्कृति अभियानी)
९.    टेक बहादुर महत (प्रमुख कार्यकारी अधिकृत, होटेल एसोसिएसन नेपाल)
१०.  सुरेश कुमार यादव (पुस्तकालय प्रमुख, केशर पुस्तकालय)
११.  डा. नुतनधर शर्मा (अक्षयेश्वर कलेज)
१२.  डा. सुरेश सुरस श्रेष्ठ (सह-सचिव, संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालय)
१३.  शिव राज रेग्मी (उप-सचिव, संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालय)
१४.  सुभद्रा शर्मा गौतम (शाखा अधिकृत, संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालय)
१५.  प्रा. डा. हृदय रत्न बज्राचार्य (प्राविधिक सल्लाहकार, विश्वविद्यालय अनुदान आयोग)
१६.  मातृका पोख्रेल (मा. सदस्य, भाषा आयोग)
१७.  वीणा जोशी (परम्परागत कलाविद्)
१८.  प्रदिप श्रेष्ठ (शहरी अनुसन्धानकर्ता)
१९.  प्रदिप आचार्य (उप-प्राध्यापक, त्रिभुवन विश्वविद्यालय)
२०.  पदम राज जोशी (शाखा अधिकृत, युनेस्कोका निमित्त नेपाल राष्ट्रिय आयोग)
२१.  अनुप सिंह सुवाल (संस्कृति अभियानी)
२२.  प्रा. डा. ओमकारेश्वर श्रेष्ठ (प्राध्यापक, नेपाल भाषा केन्द्रीय विभाग, त्रि. वि.)
२३.  प्रा. डा. वीणा पौड्याल (प्राध्यापक, नेपाली इतिहास, संस्कृति र पुरातत्व केन्द्रीय विभाग,  त्रि. वि.)
२४.  निरण ज्वालानन्द राजोपाध्याय (पुजारी अध्यक्ष, श्री पाटन तलेजु प्रस्तावित तन्त्रालय)
२५.  सरोज श्रेष्ठ (संस्कृति अभियानी)
२६.  डा. वासुदेव कृष्ण शास्त्री (महामन्त्री, नेपाल शिक्षण परिषद्)
२७.  राम बहादुर कुँवर (प्रवक्ता, पुरातत्त्व विभाग)
२८.  रज्जु हाडा (अभिलेख अधिकृत, राष्ट्रिय अभिलेखालय)
२९.  डा. चिन्तामणिनाथ योगी (प्रमुख, शान्ति सेवा आश्रम विश्व ओमकार एकता महाअभियान)
३०.  पुष्प राज पुरुष (सदस्य, शान्ति सेवा आश्रम विश्व ओमकार एकता महाअभियान)
३१.  प्रा. डा. प्रियंवदा काफ्ले (प्राध्यापक, नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय)
३२.  नभा बस्न्यात थापा (संस्कृति एकाइ प्रमुख, युनेस्को)
३३.  राजेन्द्र दाहाल (अधिकृत, गुठी संस्थान)
३४.  सुरेशमान लाखे (निमित्त कार्यकारी निर्देशक, पाटन सङ्ग्रहालय)
३५.  सूर्य प्रसाद ढुंगेल (कार्यकारी निर्देशक, नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक विकास समिति)
३६.  श्री कृष्ण अधिकारी (अध्यक्ष, नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक विकास समिति)
३७.  आभास धरानन्द राजोपाध्याय (पुजारी परिवार, चाँगुनारायण)
३८.  धर्मेन्द्र दानी (पत्रकार, हाम्रो एजेन्सी न्यूज)
३९.  मीन बहादुर खड्का (पत्रकार, हाम्रो एजेन्सी न्यूज)

नीति अनुसन्धान प्रतिष्ठान

१.  प्रा. डा. लेखनाथ शर्मा (कार्यकारी अध्यक्ष)
२. लक्ष्मण प्रसाद भट्टाराई (कार्यालय प्रबन्धक)
३. डा. हरि शर्मा न्यौपाने (अनुसन्धान विभाग प्रमुख)
४. डा. दीपक कुमार खड्का (सूचना तथा ज्ञान व्यवस्थापन विभाग प्रमुख)
५. डा. गिरिराज शर्मा (अनुसन्धानकर्ता)
६. डा. झम कुमार विश्वकर्मा (सह-अनुसन्धानकर्ता)
७. डा. मनिता कुसी (सह-अनुसन्धानकर्ता)
८. अशोक पाण्डे (सह-अनुसन्धानकर्ता)
९. बिमल चन्द्र शर्मा (पुस्तकालय व्यवस्थापन संयोजक)
११. रीजा मानन्धर (विश्लेषक)
१२. ज्योती लुइँटेल (अनुसन्धान इन्टर्न)
१३. सोनिया बस्याल (अनुसन्धान इन्टर्न)
१४. कञ्चन गौतम (अनुसन्धान इन्टर्न)
१५. जेनिस महर्जन (अनुसन्धान इन्टर्न)

यस कार्यक्रमको फोटोहरुका लागी कृपया यहाँ क्लिक गर्नुहोला

लिंक: https://pri.gov.np/ne/events/%e0%a4%b0%e0%a4%be%e0%a4%b7%e0%a5%8d%e0%a4%9f%e0%a5%8d%e0%a4%b0%e0%a4%bf%e0%a4%af-%e0%a4%b8%e0%a4%82%e0%a4%b8%e0%a5%8d%e0%a4%95%e0%a5%83%e0%a4%a4%e0%a4%bf-%e0%a4%a8%e0%a5%80%e0%a4%a4%e0%a4%bf/

Rajopadhyaya in News: A public policy dialogue on the draft National Culture Policy 2024 concluded

 

A public policy dialogue on the draft National Culture Policy 2024 concluded

A public policy dialogue on the draft National Culture Policy 2024 concluded

 September 18, 2024

Policy Research Institute, Narayanhiti

The Ministry of Culture, Tourism and Civil Aviation has drafted the National Culture Policy 2024 to replace the current National Culture Policy 2010. To gather feedback and suggestions on the draft, the Policy Research Institute organized a dialogue event with the participation of cultural stakeholders. This event aimed to ensure that the new policy reflects the diverse perspectives and needs of the culture sector. Thirty-nine people, including academics, culture experts, culture activists, and officials from various bodies and organizations, attended the event.

At the beginning of the program, the Executive Chairman of the Policy Research Institute welcomed the participants. Dr. Manita Kusi, an Associate Research Fellow of the Institute, presented briefly about the draft of the National Culture Policy 2081. The participants then shared their views and also pledged to give written suggestions.

Participants expressed their views on the draft National Culture Policy 2081, suggesting additions and clarifications. Key topics for addition included heritage grabbing, alternative dispute resolution structures, culture-friendly procurement rules, living museums, compulsory archiving, politics-free appointments, and age-group-conscious cultural practice. Similarly, topics for clarification included the differences between international and national standards, restoration of recovered heritage, building codes including traditional architecture, participation of the private sector, cultural reformation, culture-friendly administration, digital museums, pilgrimage tourism, endowment, listing of intangible cultural heritage, cultural terminology, cultural purity and dynamism, cultural transformation, integrity of the traditional Nepali alphabets, and addressing conflicts between science or public health and culture.

Dr. Jham Kumar Bishwakarma, an Associate Research Fellow of the Policy Research Institute, conducted the dialogue program.

Participants

Invited Guests

1. Dr. Pashupati Nyaupane (Assistant Professor, Central Department of Nepalese History, Culture and Archaeology, Tribhuvan University)
2. Bhisma Banskota (Archaeology Officer, Ministry of Culture, Tourism, and Civil Aviation)
3. Bhavadatta Sapkota (Assistant Professor, Department of Rural Development, Patan Multiple Campus, Tribhuvan University)
4. Seteman Tamang (Executive Member, National Foundation For Development of Indigenous Nationalities)
5. Chandra Kumar Rai Hatuwali [President, Cultural Corporation (National Theater)]
6. Nishnu Thing (Researcher)
7. Yadav Lal Kayastha (Cultural Activist)
8. Roman Maharjan (Cultural Activist)
9. Tek B. Mahat (Chief Executive Officer, Hotel Association Nepal)
10. Suresh Kumar Yadav (Chief Librarian, Kaiser Library)
11. Dr. Nutan Dhar Sharma (Akshyeshwar College)
12. Dr. Suresh Suras Shrestha (Joint Secretary, Ministry of Culture, Tourism, and Civil Aviation)
13. Shiv Raj Regmi (Under-Secretary, Ministry of Culture, Tourism, and Civil Aviation)
14. Subhadra Sharma Gautam (Section Officer, Ministry of Culture, Tourism, and Civil Aviation)
15. Prof. Dr. Hridaya Ratna Bajracharya (Technical Advisor, University Grants Commission)
16. Matrika Pokharel (Hon. Member, Language Commission)
17. Bina Joshi (Traditional Arts Specialist)
18. Pradip Shrestha (Urban Researcher)
19. Pradip Acharya (Assistant Professor, Tribhuvan University)
20. Padam Raj Joshi (Section Officer, Nepal National Commission for UNESCO)
21. Anup Singh Suwal (Cultural Activist)
22. Prof. Dr. Omkareshwar Shrestha (Professor, Central Department of Nepal Bhasa, Tribhuvan University)
23. Prof. Dr. Bina Paudyal (Professor, Central Department of Nepalese History, Culture and Archaeology, Tribhuvan University)
24. Niran Jwalananda Rajopadhyay (Head Priest, Shri Patan Taleju Proposed Tantra Temple)
25. Saroj Shrestha (Cultural Activist)
26. Dr. Basudev Krishna Shastri (General Secretary, Nepal Teaching Council)
27. Ram B. Kunwar (Spokesperson, Department of Archaeology)
28. Rajju Hada (Records Officer, National Archives)
29. Dr. Chintamani Nath Yogi (Head, Shanti Sewa Ashram /Peace Service Center)
30. Pushpa Raj Purush (Member, Shanti Sewa Ashram/Peace Service Center)
31. Prof. Dr. Priyamvada Kafle (Professor, Nepal Sanskrit University)
32. Nabha Basnyat Thapa (Head of Culture Unit, UNESCO)
33. Rajendra Dahal (Officer, Guthi Sansthan)
34. Sureshman Lakhe (Acting Executive Director, Patan Museum)
35. Surya Prasad Dhungel (Executive Director, Nepal Panchanga Nirnayak Vikas Samiti)
36. Shri Krishna Adhikari (President, Nepal Panchanga Nirnayak Vikas Samiti)
37. Abhas Dharananda Rajopadhyaya (Priest, Changunarayan)
38. Dharmendra Dani (Journalist, Hamro Agency News)
39. Min Bahadur Khadka (Journalist, Hamro Agency News)

Policy Research Institute

1. Prof. Dr. Lekhnath Sharma (Executive Chairman)
2. Laxman Prasad Bhattarai (Office Manager)
3. Dr. Hari Sharma Neupane (Head, Research Department)
4. Dr. Deepak Kumar Khadka (Head, Information and Knowledge Management Department)
5. Dr. Giriraj Sharma (Research Fellow)
6. Dr. Jham Kumar Bishwakarma (Associate Research Fellow)
7. Dr. Manita Kusi (Associate Research Fellow)
8. Ashok Pandey (Associate Research Fellow)
9. Bimal Chandra Sharma (Library Management Coordinator)
10. Rija Manandhar (Analyst)
11. Jyoti Luintel (Research Intern)
12. Soniya Bashyal (Research Intern)
13. Kanchan Gautam (Research Intern)
14. Jenish Maharjan (Research Intern)

Please click here for the photographs of this event

Link: https://pri.gov.np/events/a-public-policy-dialogue-on-the-draft-national-culture-policy-2024-concluded/

ईतिल्हन सम्यक महादान पर्वमा देवब्राह्मण

 

ईतिल्हन सम्यक महादान पर्वमा देवब्राह्मण

SamacharDesk – समाचारडेस्क | २०८० चैत्र १, बिहिबार

पाटनमा हुने यल इतिल्हन सम्यक् महादान पर्वलाई स्थानीय बौद्ध धर्मावलम्बीहरु ठुलै पर्वको रुपमा लिने गरेका छन् । यस पर्व अन्तर्गत पाटनका बौद्ध धर्मावलम्बीहरुले मान्दै आएका आआफ्ना दिपंकर बुद्धका १२५ वटा प्रतिमा पाटनको नागबहालमा राख्ने र दर्शन, पूजा गर्ने गरिन्छ ।

यसबेला बौद्ध धर्मावलम्बी अथवा बौद्ध धर्ममा आस्था राख्ने, स्थानीय धर्म, संस्कृति, परम्परामा रुचि राख्ने हजारौं दर्शनार्थी पाटन पुग्ने गर्छन् ।

हुन त यस परम्परालाई बौद्ध परम्पराको रुपमा चिन्ने र लिने गरिन्छ । तर, यसमा वेदका अध्येता ब्राह्मणहरुको पनि भूमिका छ भन्ने कुरा थोरैलाई मात्र थाहा होला ।

हो, पाटनको यल इतिल्हन सम्यक् महादान पर्वमा पाटनका देव ब्राह्मण (राजोपाध्याय ब्राह्मण) को पनि भुमिका रहेको पाइन्छ । हरेक पाँच बर्षमा हुने सम्यक् महादान पर्वमा स्वनिह्मका देव ब्राह्मणहरुले वेद पाठ गरी १२५ वटा दिपंकर बुद्धको प्रतिमालाई नागबहालमा भित्र्याउने चलन रहेको छ ।

यसै क्रममा हिजो स्वनिह्मका श्रीषभ जुजु राजोपाध्यायले स्वस्तिवाचन गरी बुद्ध प्रतिमाहरुलाई नागबहाल भित्र्याएका थिए ।

 

बज्रयान बौद्ध परम्पराको पर्वमा शैव–शाक्त सम्प्रदायका राजोपाध्याय व्राह्मणहरुको यो वैदिक परम्परा पनि अनिवार्य र आजसम्मको अटुट परम्परा हो । यसलाई काठमाडौँ उपत्यकाको धार्मिक सहिष्णुताको एउटा ज्वलन्त र राम्रो उदाहरणको रुपमा लिन सकिन्छ ।

हुन त, शैव, वैष्णव वा शाक्त धर्मका अनुयायीहरु स्वयम्भु वा बौद्ध विहार, महाविहार गई बुद्धको प्रतिमा अगाडी शिर झुकाउनु वा बौद्ध धर्मावलम्बीहरु पशुपति गई पशुपतिनाथको दर्शन गर्नु काठमाडौं उपत्यकाका नेवारको लागि कुनै नौलो कुरा होइन ।

बौद्ध व शैव धर्मसँग सम्वन्धित पर्वमा दुवै सम्प्रदायको सहभागीता यहाँ रही आएको पाइन्छ । ललितपुरमा ७७३ बर्षअघि ठकुरीवंशका राजा भाष्करदेवको पालादेखि सम्यक महादान पर्व निरन्तर संचालन भइरहेको मानिन्छ ।

विं.स १८६१ सम्म बर्षेनि आयोजना भइरहेको सम्यक महादान पर्व त्यसपछि पाँच पाँच वर्षमा हिरण्यवर्ण महाविहारको तत्वावधानमा आयोजना हुँदै आएको छ ।

यस पर्वमा चापागाँउ, बुंगमती, कीर्तिपुर, काठमाडौं र भक्तपुरका महाविहारमा रहेका देवीदेवताहरु एकै स्थानमा प्रदर्शनी गर्ने प्रचलन रहेको छ ।

आज बिहान चार बजेदेखि दिउँसो १ बजेसम्म देवीदेवता दर्शन तथा पूजा गराउने कार्यक्रम रहेको छ भने दिउँसो २ बजेदेखि ४ बजेसम्म भूमिशोधन पूजाका साथै दान प्रदान गर्ने कार्यक्रम रहेको हिरण्यवर्ण महाविहार सुधार समितिले जनाएको छ ।

पर्वको क्रममा हिजो विभिन्न स्थानका दिंपकर बुद्ध तथा देवीदेवतालाई मंगलबजार दरबार क्षेत्रमा भेला गराइएको थियो ।

त्यसपछि टंगल बसुन्धरा देवीलाई बाजागाजा सहित जात्रा गरी मंगलबजार ल्याएपछि दिपंकर बुद्धका प्रतिमाहरुलाई भिमसेन मन्दिर, पट्को, धलाचा हुँदै नागबहाल लगिएको थियो ।

source: https://www.samachardesk.com/devbrahaman-in-itilhane-samyak-mahadaan-festival-20240314?fbclid=IwAR1LVaijCHGtC5ozGRQkY5HVSxux93RBPhVomP3kdGz8-sVXdYa6r35vWZI